De Gezinsaanpak, toen nog in de pilotfase, richt zich niet alleen op kinderen maar ook op hun ouders, door beleidsterreinen aan elkaar te verbinden. Maar tijdens het uitwerken van het projectplan ontdekten de beleidsadviseurs dat hun ambities groter waren. Waarom zou je niet iederéén willen bereiken die moeite heeft met basisvaardigheden? Wat volgde was een traject van drie jaar, waarin vijftien partners zich verbonden aan een brede, integrale aanpak: 

De Zutphense Aanpak Geletterdheid.

Frederique Slot en Loes Schurink van gemeente Zutphen, Jai-Lana Joseph van welzijnsorganisatie Perspectief Zutphen en Esther Dauvillier van bibliotheek BIJ de bieb vertellen samen hoe ze dat aanpakten: "Er gebeurt al zoveel moois, verbind wat er is."

Grote ambities 

Frederique Slot, beleidsadviseur Armoede en Schulden bij de gemeente, herinnert zich de beginfase nog goed. "We begonnen, samen met de bibliotheek en collega's van team jeugd, aan het projectplan van de Gezinsaanpak. Daarin stond hoe we beter wilden signaleren en doorverwijzen naar elkaar. Toch waren we er intern nog niet helemaal blij mee. We wilden niet alleen kinderen en ouders bereiken, maar álle inwoners die moeite hebben met basisvaardigheden en de mensen om hen heen. Ook merkten we dat veel teams binnen de gemeente al met het onderwerp bezig waren, ieder op zijn eigen manier. Er gebeurden zoveel losse dingen, waarom zouden we de krachten niet bundelen?"

 

Nu weten we elkaar beter te vinden: de bibliotheek, VoorleesExpress, het Taalhuis. We kunnen mensen gericht doorverwijzen. Dat is veel duurzamer, want zo wordt de oorzaak van hun taalprobleem aangepakt.

– Jai-Lana Joseph, sociaal werker bij Perspectief Zutphen

De meerwaarde van elkaar leren kennen 

Ook welzijnsorganisatie Perspectief Zutphen sloot aan. Jai-Lana Joseph, sociaal werker, herkent de behoefte aan een sterker netwerk direct. “We komen vaak bij mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Maar wij zijn er eigenlijk niet om langs te komen om brieven voor te lezen of formulieren in te vullen. Dat is niet waar onze hulpverlening op gericht is en het is ook niet duurzaam. Want als mensen klaar zijn met hun traject bij ons, hebben ze nog steeds moeite met lezen en schrijven." 

Ze ziet ook hoe groot de drempel soms is. "Mensen zien het logo van de gemeente op een brief en schieten meteen in de stress. Dan kloppen ze bij ons aan, want wij zijn vertrouwd. Soms blijkt het dan gewoon een informatieve brief te zijn." Voor Perspectief is de samenwerking daarom heel waardevol. "Nu weten we elkaar beter te vinden: de bibliotheek, VoorleesExpress, het Taalhuis. We kunnen mensen gericht doorverwijzen. Dat is veel duurzamer, want zo wordt de oorzaak van hun taalprobleem aangepakt." 

Esther Dauvillier, adviseur educatie 0 tot 4 jaar bij de bibliotheek BIJ de bieb vult aan: "Als bibliotheek willen wij ouders betrekken en het leesplezier bevorderen. Maar voor veel van onze projecten zijn we afhankelijk van mensen in het veld, zoals Jai-Lana. Zij komt bij gezinnen thuis en kan mensen naar ons doorverwijzen. Als je elkaar niet kent, mis je kansen."

 

Van meedenksessie naar convenant

Na de meedenksessies was het duidelijk: er moest een brede aanpak komen, getekend door alle partners. Maar wel een aanpak waar alle partners zich ook écht in konden vinden. 

Frederique: "We wilden het echt integraal aanpakken. Dat vroeg veel afstemming met collega's en partners in de stad.  Iedereen las mee, dacht mee, reageerde. Dat vroeg wel om geduld." 

Loes vult aan: "Wij hadden het geluk dat we binnen de gemeente vanaf het begin draagvlak bij het management hadden. Maar voor veel partijen is het één van de onderwerpen waar zij aan werken. Dan kost het soms meer tijd om intern de urgentie aan te tonen. Toch is dat belangrijk, want alleen dan wordt er genoeg tijd en capaciteit vrijgemaakt om zo'n plan ook echt uit te voeren." 

In september 2025 ondertekenden vijftien partners uit de cultuursector, kinderopvang, onderwijs, taalaanbieders, welzijnsorganisaties en vrijwilligersorganisaties gezamenlijk het Convenant van de Zutphense Aanpak Geletterdheid. De aanpak bestaat uit zes actielijnen, van het bevorderen van leesplezier onder jongeren tot het ontwikkelen van passend taalaanbod.

 

Hobbels onderweg 

Een samenwerking tussen vijftien partijen lukt niet zonder goede discussies. Wat neem je wel op in het plan, en wat niet? Een voorbeeld daarvan was dyslexie. Loes: "In Zutphen ontvangen veel kinderen dyslexiezorg, bijna het dubbele van het landelijke gemiddelde. Dyslexie is iets anders dan laaggeletterdheid. Voor ons als gemeente was het belangrijk om dat toch expliciet op te nemen in de taalaanpak, want wij betalen die vorm van jeugdzorg. Maar binnen de brede aanpak vielen sommige partners erover dat dit er zo specifiek in stond. Zij hielden zich hier niet mee bezig, waardoor het minder urgent voelde. Terwijl het aanpakken van dyslexie juist de geletterdheid van inwoners versterkt. Ondanks de verschillende belangen begreep iedereen uiteindelijk dat het noodzakelijk was."

Er waren ook onderwerpen die de aanpak níet haalden, zoals de communicatie vanuit de gemeente zelf. Frederique: "Afdeling Communicatie was zelf al hard bezig met een project om onze communicatie richting inwoners begrijpelijk te maken. We kozen ervoor om dat niet op te nemen in de integrale aanpak maar naast elkaar te laten bestaan. Anders zou het té groot worden."

 

De rol van de projectleider 

Naast het maken van scherpe keuzes bleek ook iets anders cruciaal: het aanstellen van een projectleider. Een collega uit het Sociaal Domein nam die rol op zich. Frederique: "Dat was echt belangrijk. Iemand die alles coördineert, aanjaagt en ervoor zorgt dat dingen ook echt gedaan worden. Die het plan bij alle partners langsbrengt, feedback verzamelt en verwerkt, en het uiteindelijk ook door het college en gemeenteraad loodst. Met z'n tweeën mis je, naast al je andere werk als beleidsadviseur, toch de slagkracht. "

 

De samenwerking 

Nu het convenant is getekend, begint het echte werk. Er is een kerngroep gevormd met de gemeente, Stichting Perspectief, BIJ de bieb en het samenwerkingsverband IJssel Berkel van het onderwijs. Deze kerngroep komt elke maand samen om te bewaken dat de zes actielijnen uit de Zutphense Aanpak Geletterdheid worden uitgevoerd. De projectleider blijft ook de komende jaren het plan trekken. En alle convenantpartners worden regelmatig bijgepraat. 

Frederique: "Het gaat er niet alleen om dat iedereen weet welke organisaties er zijn, maar ook dat de mensen binnen die organisaties elkaar leren kennen. We komen minimaal één keer per jaar bij elkaar, zodat we elkaar blijven zien, ook als mensen wisselen. Onlangs organiseerden we een kennisfestival waar alle organisaties die iets doen voor inwoners een standje hadden. Niet alleen over geletterdheid, maar over alle onderwerpen. Zo leren professionals elkaar kennen en weten ze straks bij wie ze terecht kunnen. En partners organiseren zelf ook bijeenkomsten, om anderen een kijkje in hun keuken te geven."

Eerste resultaten 

Dat elkaar leren kennen leidt tot betere samenwerking, is op sommige plekken al te zien. Loes: "We willen ouders meer betrekken bij de taalontwikkeling van hun kind. Voor sommige ouders is de bibliotheek een te grote drempel. Dat bespreek ik dan in het overleg met schooldirecteuren. Zij gaan nu onderzoeken wat scholen zelf kunnen doen om ouders te betrekken bij de (taal)ontwikkeling van hun kind. Dat komt voort uit de Zutphense Aanpak Geletterdheid." Esther ziet ook dat dingen sneller gaan. "In Zutphen is een AZC met een kinderopvanglocatie. Ik kwam daar vanuit mijn bibliotheekwerk en zag dat het VVE-programma alleen Nederlandse boekjes gebruikt. Samen met de gemeente en de kinderopvang hebben we een peuterbieb opgezet, met boeken in elf verschillende talen. Ouders leren hoe het biebsysteem werkt en krijgen boekjes in hun eigen taal waardoor zij hun kind kunnen voorlezen in hun moedertaal. Je merkt echt dat dingen sneller en beter gaan als je allemaal vanuit dezelfde drive werkt."

 

We blijven investeren in het versterken van het netwerk. Want het is waar wat ze zeggen: alleen ga je sneller, maar samen kom je verder.

– Frederique Slot, beleidsadviseur Armoede en Schulden bij gemeente Zutphen

De komende jaren 

De Zutphense Aanpak Geletterdheid staat nog aan het begin. Frederique: "We gaan nu eerst het aanbod in kaart brengen voor zowel inwoners als professionals, zodat iedereen weet wat er is en waar je naartoe kunt. En we blijven investeren in het versterken van het netwerk. Want het is waar wat ze zeggen: alleen ga je sneller, maar samen kom je verder."

Tips voor het opzetten van een brede aanpak geletterdheid:

  • Luister eerst naar wat er in de stad gebeurt en wat de behoefte is. Zet je eigen ideeën even aan de kant.
  • Betrek partijen die er al mee bezig zijn. Neem als gemeente de regie, maar zet partners in hun kracht. Er gebeurt al zoveel moois, verbind wat er is.
  • Zorg voor ambtelijk en bestuurlijk draagvlak. Doe dit vanaf het begin met al je partners, ook binnen de gemeenteraad. Laat zien dat je het écht samen doet.
  • Stel een projectleider aan die het proces coördineert en aanjaagt. Dat geeft slagkracht.
  • Organiseer regelmatig bijeenkomsten waar partners elkaar kunnen ontmoeten en leren kennen.
  • Werk vanuit je eigen situatie en vier ook de kleine stapjes.
  • Betrek ook cultuur (musea, theaters). Die kijken vanuit plezier en vermaak naar taal, dat is een hele andere en waardevolle invalshoek.
  • Heb geduld. Het kost tijd om iedereen mee te krijgen en om van draagvlak naar daadwerkelijke uitvoering te komen.